Nadwaga czy niedowaga – jak rozpoznać problem?

Nadwaga i niedowaga to stany istotnie wpływające na zdrowie i jakość życia. Rozpoznanie, czy mamy do czynienia z zaburzeniem masy ciała, możliwe jest już w pierwszym etapie na podstawie wskaźnika BMI – najprostszej i najczęściej wykorzystywanej metody diagnostycznej. Pozwala on szybko ocenić, czy masa ciała mieści się w normie, czy też wskazuje na problem wymagający dalszej uwagi i interwencji^[1][4].

Czym jest BMI i jak klasyfikuje nadwagę oraz niedowagę?

BMI (Body Mass Index) jest podstawowym narzędziem służącym do oceny stanu odżywienia i klasyfikacji masy ciała. Obliczany jest jako stosunek masy ciała w kilogramach do kwadratu wzrostu w metrach, czyli: BMI = masa ciała (kg) / (wzrost (m))^2[1][4]. Wartości referencyjne BMI są ściśle określone: poniżej 18,5 oznacza niedowagę, 18,5–24,9 to prawidłowa masa ciała, 25–29,9 – nadwaga, a od 30 wzwyż rozpoznaje się otyłość podzieloną na trzy stopnie: I stopień (30–34,9), II stopień (35–39,9), III stopień (>40)^[1][3][4].

BMI jest szeroko stosowane ze względu na prostotę, ale ma również ograniczenia: nie informuje o rozmieszczeniu tkanki tłuszczowej, dlatego do dokładniejszej oceny używa się dodatkowo pomiaru obwodu talii i współczynnika talia-biodro (WHR)^[1].

Nadwaga – jak rozpoznać?

Nadwaga charakteryzuje się zwiększoną masą ciała wynikającą głównie z nadmiaru tkanki tłuszczowej, ale nie spełnia jeszcze kryteriów otyłości (BMI od 25 do 29,9)^[1][4]. Źródłem nadwagi są najczęściej przewlekły nadmiar spożywanych kalorii przy jednocześnie niewielkiej aktywności fizycznej, zaburzenia metaboliczne, a także wpływ czynników genetycznych i hormonalnych^[5].

W praktyce klinicznej, oprócz samego BMI, duże znaczenie mają obwód talii oraz wskaźnik WHR. Pozwalają one ocenić ryzyko związane z nieprawidłową dystrybucją tłuszczu, co nieraz lepiej odzwierciedla zagrożenie chorobami metabolicznymi niż sama masa ciała^[1].

Konsekwencje zdrowotne nadwagi obejmują podwyższone ryzyko rozwoju zaburzeń metabolicznych, nadciśnienia, cukrzycy typu 2 i chorób serca, a także wyższą śmiertelność z powodu powikłań przewlekłych^[4].

Niedowaga – objawy i diagnostyka

Niedowaga oznacza masę ciała poniżej normy (BMI poniżej 18,5)^[1][2]. Często towarzyszy jej zmniejszenie siły mięśni, osłabiona odporność i subiektywne poczucie osłabienia. Szczególną sytuacją jest niezamierzona utrata masy ciała przekraczająca 5% w okresie 6 miesięcy u osoby dorosłej, a spadek powyżej 20% może świadczyć o ciężkim stanie klinicznym^[2].

Mechanizmy prowadzące do niedowagi są złożone. Należą do nich zaburzenia wchłaniania składników odżywczych, przewlekłe choroby, zaburzenia odżywiania czy powikłania wynikające z innych schorzeń przewlekłych^[2]. Niedowaga sama w sobie jest czynnikiem ryzyka poważnych powikłań, wskazując często na obecność toczącego się procesu patologicznego.

Podobnie jak w przypadku nadwagi, konieczna jest kompleksowa diagnostyka obejmująca nie tylko BMI, ale i ocenę innych parametrów oraz wykluczenie przyczyn organicznych i psychicznych prowadzących do niedożywienia^[1].

Skala problemu – statystyki WHO

Zgodnie z najnowszymi statystykami WHO, od 1975 do 2016 roku liczba osób cierpiących na otyłość wzrosła trzykrotnie na całym świecie^[3][4]. Tak znaczący wzrost liczby przypadków nadwagi i otyłości wskazuje na narastającą skalę problemu zdrowia publicznego. Rozpoznanie i walka z zaburzeniami masy ciała stają się fundamentalnym elementem polityki zdrowotnej na świecie.

Konsekwencje zdrowotne nadwagi i niedowagi

Zarówno nadwaga, jak i niedowaga wpływają negatywnie na zdrowie fizyczne i psychiczne. Nadwaga prowadzi do wzrostu ryzyka wielu chorób przewlekłych, m.in. cukrzycy typu 2, nadciśnienia tętniczego oraz schorzeń sercowo-naczyniowych, a także do zwiększonej śmiertelności z powodu powikłań tych chorób^[4].

Niedowaga, z kolei, wiąże się z obniżoną odpornością organizmu, większą podatnością na infekcje, zaburzeniami ze strony układu pokarmowego, a także ze wzrostem ryzyka powikłań podczas hospitalizacji czy rekonwalescencji^[2].

Dlaczego prawidłowa diagnoza jest kluczowa?

Szybkie zidentyfikowanie, czy mamy do czynienia z nadwagą lub niedowagą, ma kluczowe znaczenie dla wdrożenia skutecznej terapii i zminimalizowania negatywnych skutków zdrowotnych. Podstawą jest obiektywna ocena wskaźnika BMI, uzupełniona o pomiary obwodu talii oraz inne wskaźniki, a także szczegółowa diagnostyka różnicowa przy rozpoznaniu niedowagi^[1][2].

Właściwa kontrola masy ciała, utrzymanie BMI w zakresie 18,5-24,9 kg/m² i regularny monitoring pomagają uniknąć poważnych komplikacji zdrowotnych na przestrzeni życia^[1][4].

Podsumowanie

Prawidłowa masa ciała, oceniana za pomocą wskaźnika BMI oraz uzupełniających pomiarów, ma fundamentalne znaczenie dla zdrowia. Nadwaga i niedowaga nie są jedynie kwestią estetyki, ale przede wszystkim zagrożeniem dla zdrowia i życia człowieka. Ich rozpoznanie i adekwatne postępowanie terapeutyczne powinny być traktowane jako priorytetowa kwestia zdrowia publicznego^[3][4].

Źródła:

• [1] https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/nadwaga-a-otylosc-czym-sie-roznia-klasyfikacja-leczenie-i-konsekwencje-otylosci/
• [2] https://dietetycy.org.pl/niedowaga/
• [3] https://diag.pl/pacjent/artykuly/skutki-otylosci-konsekwencje-12-oraz-3-stopnia-otylosci/
• [4] https://www.sedimed.pl/otylosc-przyczyny-charakterystyka-leczenie/
• [5] https://pl.wikipedia.org/wiki/Nadwaga